• Events
  • E oho! Mānawatia te whā ngahurutanga o ngā Kōhanga Reo

E oho! Mānawatia te whā ngahurutanga o ngā Kōhanga Reo

Part of E oho! Waitangi series

I te tau 1982 i whakatuwherahia te kōhanga reo tuatahi i Wainuiomata. Mai i taua wā, 60,000 ngā ākonga kua puta i te kōhanga reo, ā, e momoho tonu nei. He aha te pānga o te kaupapa kōhanga reo ki te whakarauoranga o te reo Māori?

Me tae mai ā-tinana, me hono tuihono mai rānei mō tēnei kaupapa.

Te whakanui i ngā angitu o ngā pēpē o te reo Māori

Me whakanui e tātau te 40 tau o te kaupapa kōhanga reo i takahuri i te āhuatanga o te mātauranga i Aotearoa. He mea whakaaro te kaupapa nei e ō tātau kaumātua i te tīmatanga o ngā tau o te 1980, ā, i whakatinanahia e ngā whānau me ngā hapori puta noa i te motu.

Whakarongo ki a Evelyn Tobin (Heamana Kōmiti Māori), i roto ia i ngā mahi whakatū kōhanga reo me te kura kaupapa i aua tau tuatahi, me tana tama a Ruki Tobin (Kaihautū, Te Puna Mātauranga o Aotearoa), ko ia tētahi o ngā ākonga tuatahi i puta i te kōhanga reo. Ko Hinerangi Himiona (Ngāpuhi, Ngāti Toarangatira) te kaitakawaenga o ngā kōrero a te pae kōrero, e arotahi ana ki ngā pānga pai maha, takahuritanga hoki a 'ngā pēpē o te kōhanga reo' o ngā reanga ki ngā iwi o Aotearoa.

Kāore e tae atu ā-tinana?

Kāore e tae atu ā-tinana? Ka whakaaturia anō tēnei kaupapa mā runga Zoom. Ehara i te mea me tāuta koe i tētahi pūmanawa rorohiko kia tae atu, ka taea e koe te whakahaere zoom mā tō pūtirotiro.

Me rēhita mēnā e hiahia ana koe ki te kōrero, ā, ka tukuna atu e mātau te hono ki a koe hei whakamahi i te rā.

Rēhita ināianei

Mō te kaikōrero

Evelyn M Tobin, MNZM, JP (PGDipEd, B.MS, Tohu Mātauranga Māori, Dip Tchg Te Toi Reo Māori, Tohu Panekiretanga o Te Reo) he kaiako rēhita ia me tētahi tiwhikete Pūmau onāianei e tuku ana i ngā ratonga takawaenga whakangungu me te tautoko mā ngā kaiako, ngā tumuaki, ngā poari kaitiaki, me ngā kāhui ako.
He wahine para huarahi, he kaitaunaki nō te kōhanga reo me te kura kaupapa Māori me ngā pūkenga mātauranga e whakaara ana i te reo Māori, ngā tikanga Māori, me te mātauranga Māori — otirā i ngā wāhi o te mātauranga akoranga Māori e tino mātau ana ia me te whakarauoranga o te hiranga o te reo Māori.

E kaha ana a Evelyn i roto i ana mahi ki te tautoko i Te Puna Mātauranga, Te Rua Mahara me Ngā Taonga, ā, he hononga piri ōna ki ngā tūmomo rōpū ahurea, tūao me te arumoni rerekē. He wairua auaha tō Evelyn, he whakaaro arohaehae ia, ā, he mātau ia ki ngā reo e rua me ōna mōhio whānui hei kaiārahi, me te noho ki ngā poari ā-motu maha, ngā rōpū tohutohu, minita hoki.

Ehara taku toa i te toa takitahi, engari takimano nō ōku tūpuna.

Ko Ruki Tobin te Kaihautū Ratonga Māori i Te Puna Mātauranga o Aotearoa. Ko Ruki tētahi o ngā pia reanga tuatahi o te kōhanga reo, te kura aho matua me te wharekura, ā, he kaitaunaki i te reo Māori, ngā tikanga Māori, me te tirohanga ao Māori. I roto i tana whai i te mātauranga i oti i a ia tōna Tohu Pōkaitahi mō te Mātauranga Pakeke, he Tohu Paetahi (Hōnore) Te Reo Māori me Ngā Tikanga tae atu ki Te Tohu Panekiretanga o te Reo, me Te Tohu Paerua (Reo Māori, Tikanga Māori) i ngā whare wānanga mātauranga matua maha.

Hei Kaihautū, e mahi ana a Ruki i te rōpū kaiārahi o Te Puna Mātauranga ki te kauneke whakamua i ngā wawata o te whakahaere ki te whakatutuki i ō rātau paiherenga Tiriti me te whakaū i te reo Māori, ngā tikanga Māori, me te tirohanga ao Māori hei tikanga mahi arowhanui.

Ngā whakaritenga haumaru ina uru mai koe ki te hui

Me rapu koe i ngā mea me whai koe ina haere koe ki Te Puna Mātauranga i Te Whanganui-a-Tara mō te kaupapa.

Ngā whakarite mō te haere ki Te Puna Mātauranga

Me noho ki te kāinga mēnā kei te māuiui koe, kāore rānei i te pai.

Me tirotiro i mua o te haerenga mai

Nā te KOWHEORI-19 ka whakakorehia, ka hīkina pea ētahi o ā mātau huihuinga me te poto o te wā ki te whakamōhio haere. Me tirotiro i te paetukutuku mō ngā mōhiohio hou mō ngā huihuinga i mua i tō haerenga mai. Mō ētahi atu mōhiohio mō ngā ratonga a Te Puna Mātauranga me ngā whakaaturanga me tiro i tā mātau whārangi KOWHEORI-19.

Celebrating the successes of kōhanga reo pēpē

Let’s celebrate 40 years of the kōhanga reo movement that changed the face of education in Aotearoa New Zealand. The kaupapa was conceptualised by our kaumātua elders in the early 1980s, and brought to existence by whānau and community groups up and down the country.

Listen to Evelyn Tobin (Kōmiti Māori Chair) who participated in setting up kōhanga reo and kura kaupapa in those early years, and her son Ruki Tobin (Kaihautū, National Library) who is one of the first-generation graduates of kōhanga reo. Hinerangi Himiona (Ngāpuhi, Ngāti Toarangatira) will facilitate the panel discussion, focusing on the many positive and transformative impacts that generations of ‘kōhanga reo pēpē’ have had on Aotearoa New Zealand’s societies.

Can’t make it in person?

Can't make it in person? This event will also be delivered using Zoom. You do not need to install the software in order to attend, you can opt to run zoom from your browser.

Register if you’d like to join this talk and we'll send you the link to use on the day.

Register now

About the speakers

Evelyn M Tobin, MNZM, JP (PGDipEd, B.MS, Tohu Mātauranga Māori, Dip Tchg Te Toi Reo Māori, Tohu Panekiretanga o Te Reo) is a registered teacher with a current full Pūmau practising certificate who provides training facilitation and support services for teachers, principals, boards of trustees, and communities of learning.

She is a pioneer and advocate of kōhanga reo and kura kaupapa Māori initiatives with educational expertise that highlights te reo Māori, tikanga Māori, and mātauranga Māori — particularly in her specialist areas of Māori medium education and the regeneration of te reo Māori excellence.

Evelyn takes an active role in support of Te Puna Mātauranga, Te Rua Mahara, Ngā Taonga Sound and Vision, and has close associations with a variety of cultural, voluntary, and commercial groups. Evelyn is a creative, critical thinker and proficient bilingual communicator who has extensive experiences as a leader and member of several national governance boards, advisory, and ministerial groups.

Ehara taku toa i te toa takitahi, engari takimano nō ōku tūpuna.

Ruki Tobin is the Kaihautū / Director Ratonga Māori at Te Puna Mātauranga o Aotearoa, National Library of New Zealand. Ruki is one of the first-generation graduates of kōhanga reo, kura aho matua and wharekura who actively advocate for Te Reo Māori, Tikanga Māori and Te Ao Māori tirohanga. His educational journey led him to complete his Diploma in Adult Education, Bachelor Arts (Hons) Te Reo Māori and Tikanga as well as the Te Tohu Panekiretanga o te Reo, and Master of Arts (Reo Māori, Tikanga Māori) at multiple tertiary education universities.

As Kaihautū, Ruki is working with the National Library leadership team to progress the organisation’s aspirations to meet its Tiriti obligations and embed Te Reo Māori, Tikanga Māori and Te Ao Māori tirohanga as standard operating practice.

Safety measures when you come to the event

Find out about what you need to do when you visit the National Library Wellington for the event.

Safety measures in place for visiting the Library

Stay home if you are sick or feel unwell.

Check before you come

Due to COVID-19 some of our events can be cancelled or postponed at very short notice. Please check the website for updated information about individual events before you come. For more general information about National Library services and exhibitions have look at our COVID-19 page.

Composite photo of portraits of a Māori woman and a Māori man.

Evelyn rāua ko Ruki Tobin.